Mỹ , Trung Quốc, Úc và COP 26

Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 26) diễn ra tại thành phố Glasgow của Scotland từ ngày 31/10, kế hoạch giảm khí thải của Mỹ và Trung Quốc có thể là tâm điểm.

Mỹ và Trung Quốc là hai quốc gia xả khí thải gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất thế giới. Vì thế, nỗ lực giải quyết khủng hoảng khí hậu chắc chắn sẽ cần cả hai quốc gia cắt giảm khí thải mạnh.

Trung Quốc đang xả khí thải nhiều gấp đôi Mỹ nhưng xét cả tiến trình lịch sử, Mỹ mới là quốc gia xả khí thải nhiều nhất toàn cầu.

Kế hoạch của Trung Quốc gây thất vọng

Trước khi khai mạc COP26 vài ngày, Trung Quốc đã công bố kế hoạch quốc gia về khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tuy nhiên, bản kế hoạch được đưa ra ngày 28/10 cho thấy không có mấy tiến triển so với kế hoạch trước đó.

Kế hoạch của Trung Quốc do ông Li Gao, Giám đốc Cơ quan Biến đổi khí hậu thuộc Bộ Môi trường Trung Quốc, gửi cho bà Patricia Espinosa, Thư ký điều hành Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu.

So với kế hoạch năm 2015 của Trung Quốc, hầu như không có mấy thay đổi. Kế hoạch mới nói rõ hơn rằng Trung Quốc định để khí thải đạt đỉnh vào năm 2030 rồi sau đó giảm lượng carbon hơn 65%.

Theo tờ The Guardian, trong kế hoạch, tỷ lệ nhiên liệu phi hóa thạch trong tiêu thụ năng lượng cơ bản tăng lên 25% so với mục tiêu năm 2015 là 20% và nâng mạnh mục tiêu tái trồng rừng. Trước đó, Trung Quốc không có số liệu về mục tiêu điện mặt trời và điện gió tới năm 2030, nhưng trong kế hoạch vừa trình, Trung Quốc đặt mục tiêu sản xuất loại năng lượng này ở mức 1.200GW.

Phản ứng của các nhà phân tích là thất vọng về kế hoạch khí hậu mới của Trung Quốc vì thiếu thông tin mới. Ba mục tiêu chính của kế hoạch mà Chủ tịch Tập Cận Bình thông báo năm 2020 cũng không đủ để giúp thế giới kiềm chế nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 1,5 độ C.

Bà Belinda Schape tại tổ chức tư vấn E3G nhận định: “Mọi thứ đã thay đổi so với cách đây một năm”. Bà cho rằng các mục tiêu của Trung Quốc phải thay đổi và tăng tham vọng trong giải quyết biến đổi khí hậu thì thế giới mới có thể ở dưới ngưỡng nguy hiểm. Bà nói: “Trung Quốc vẫn có thể đóng góp lớn tại G20 và COP26 bằng cách đưa ra cam kết chính trị để giữ mục tiêu 1,5 độ C trong tầm với và làm rõ về vai trò của than đá trong hệ thống điện của nước này”.

Gần đây, Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết ngừng xây dựng nhà máy điện than tại nước ngoài – một bước đi quan trọng và tiến bộ, nhưng các nhà vận động khí hậu cho rằng đã đến lúc Trung Quốc cần làm nhiều hơn trong nước để giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong thập kỷ này.

Hy vọng bản kế hoạch của Trung Quốc có thể là động lực lớn trước thềm COP26 dường như không còn. Ông Li Shuo tại tổ chức Greenpeace nói: “Quyết định của Trung Quốc trong kế hoạch giảm khí thải đã phủ bóng lên nỗ lực khí hậu toàn cầu. Do bất ổn kinh tế trong nước mà Trung Quốc dường như ngần ngại đặt ra mục tiêu ngắn hạn mạnh mẽ hơn và bỏ lỡ cơ hội để thể hiện tham vọng khí hậu… Trung Quốc cần đưa ra kế hoạch thực hiện mạnh hơn để đảm bảo khí thải đạt đỉnh trước năm 2025”.

Tuy nhiên, các nhà quan sát khác cho rằng điều quan trọng là Trung Quốc đã không chỉ cam kết miệng mà có văn bản. 

Kế hoạch dang dở của Mỹ

Theo hãng tin Reuters, Tổng thống Mỹ Joe Biden tới COP26 khi mà kế hoạch chống biến đổi khí hậu còn đang bàn bạc dang dở. Ông Biden muốn cho hội nghị COP26 thấy rằng Mỹ đã trở lại trong cuộc chiến chống tình trạng ấm lên toàn cầu, nhưng những trì hoãn tại Quốc hội Mỹ về dự luật mục tiêu khí hậu của ông Biden khiến cho thông điệp này có thể không trọn vẹn.

Ông Biden đã hy vọng trình trước COP26 một dự luật thể hiện cam kết của Mỹ về cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính tăng 50-52% tới năm 2030 so với các mức năm 2005. Ông muốn Mỹ trở thành tấm gương để khuyến khích các quốc gia khác đưa ra hành động nhanh chóng, táo bạo để bảo vệ Trái Đất.

Theo kế hoạch của ông, Mỹ sẽ đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào năng lượng sạch, nhưng một số khía cạnh đã bị cắt khỏi dự luật. Ví dụ như việc thưởng cho công ty điện lực nếu đầu tư vào năng lượng tái tạo và phạt công ty không làm như vậy. Nỗ lực chấm dứt giai đoạn giảm thuế cho nhiên liệu hóa thạch cũng không thành.

Tới tối 27/10, phe Dân chủ vẫn chưa đạt được thỏa thuận về nghị trình khí hậu, buộc ông Biden phải rời Washington với kế hoạch nửa vời. Phe Dân chủ lạc quan về khả năng đạt thỏa thuận trong vài ngày tới. COP26 diễn ra từ 31/10 tới 12/11 và còn thời gian để đạt thỏa thuận.

Mặc dù vậy, thiếu dự luật chống biến đổi khí hậu có thể khiến ông Biden khó mà thuyết phục thế giới rằng ông có thể thực hiện cam kết cắt giảm thải carbon ở Mỹ. Ông John Podesta, từng là cố vấn khí hậu của Tổng thống Barack Obama, nhận định: “Nếu chúng ta tới COP26 mà không có thỏa thuận, tôi cho rằng sự tín nhiệm của Mỹ sẽ gặp vấn đề thực sự”.

Các quan chức Nhà Trắng cho biết các lãnh đạo thế giới đều hiểu rằng quy trình pháp lý không dễ dàng và khẳng định rằng Mỹ vẫn có thể đáp ứng mục tiêu về khí thải mà không cần một số khía cạnh của dự luật.

Ông Biden đã đưa Mỹ trở lại hiệp định Paris về biến đổi khí hậu khi lên làm tổng thống, đảo ngược lại quyết định rút khỏi hiệp định này do ông Donald Trump đưa ra. Vài tháng sau, ông Biden thông báo mục tiêu cắt giảm khí thải của Mỹ để thúc đẩy các nước khác cũng đặt ra mục tiêu tham vọng.

Mỹ đã cùng Liên minh châu Âu thu hút hơn 30 quốc gia cam kết tăng cắt giảm khí thải mê tan 30% tới năm 2030 so với mức năm 2020. Cam kết này chiếm 30% khí thải mê tan toàn cầu. Nhưng tại Mỹ, một biện pháp trong dự luật về tính phí phát thải mê tan lại có nguy cơ bị gạt đi hoặc cắt giảm.

Australia từ chối cam kết loại bỏ than đá, đề cao công nghệ phát thải thấp

Australia đã từ chối cùng hơn 40 quốc gia tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) tại Glasgow (Vương quốc Anh) tham gia cam kết loại bỏ dần than đá. Cam kết được sự ủng hộ của 5 trong số 20 nước sử dụng điện than lớn nhất là Hàn Quốc, Indonesia, Việt Nam, Ba Lan và Ukraine.

Khi được hỏi về lập trường của Australia, Bộ trưởng Năng lượng và giảm phát thải Angus Taylor cho biết Chính phủ Australia không muốn “xóa sổ” các ngành công nghiệp, mà thay vào đó tập trung cắt giảm chi phí cho các công nghệ phát thải thấp và đảm bảo những công nghệ đó có thể mang lại lợi ích cho người dân Australia và các nước khác. Ông nói ưu tiên này của Australia nhằm thúc đẩy mọi doanh nghiệp và đối tác nước ngoài trên khắp thế giới áp dụng công nghệ mang lại hiệu quả giảm phát thải. Việc phổ biến công nghệ mới không thể xảy ra trong “một sớm, một chiều” và Australia sẽ tự đi trên con đường riêng của mình để đạt được các mục tiêu về khí hậu.

Ông Richie Merzian, cựu quan chức ngoại giao về các vấn đề khí hậu của Australia và hiện là Giám đốc Chương trình Khí hậu và năng lượng của Viện Australia, cho biết các cam kết mới về than đá tại COP26 là “chưa từng có” và sẽ ảnh hưởng đến Australia. 

Hơn 40 quốc gia, trong đó có cả các quốc gia sử dụng điện than nhất thế giới, đã tích cực vận động và cam kết sẽ chấm dứt việc sử dụng điện than vào năm 2030 đối với các quốc gia phát triển và năm 2040 với các quốc gia đang phát triển. Ngoài ra, khoảng 20 quốc gia và tổ chức lớn, bao gồm Mỹ, Canada và Anh, cũng cam kết không cấp tài chính cho các dự án năng lượng hóa thạch ở nước ngoài từ cuối năm sau. Ngoài Australia, các quốc gia Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ cũng không đưa ra bất kỳ tuyên bố nào về việc sẽ chấm dứt hoặc ấn định thời hạn loại bỏ.

Phát biểu ngày 4/11 tại COP26, Tổng Thư ký Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), Mathias Cormann,  đã kêu gọi các nước chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Ông nhấn mạnh cần phải có “hành động chính sách toàn diện hơn về khí hậu” để biến tham vọng chính trị, được thể hiện rõ nét tại COP26, trở thành “kết quả thực sự”. Điều đó bao gồm việc phải loại bỏ ngay các “biến dạng” làm chuyển hướng đầu tư khỏi quá trình chuyển đổi sang không phát thải ròng.

Dữ liệu của OECD chỉ ra rằng hỗ trợ trực tiếp cho sản xuất nhiên liệu hóa thạch tại 50 nền kinh tế phát triển và mới nổi đã tăng 5% vào năm 2020.

Sau khi Úc lên tiếng tại COP26, hơn 1.000 người đã xuống đường biểu tình tại hai thành phố lớn nhất của Úc là Sydney và Melbourne. Người biểu tình phản đối các chính sách và chiến lược khí hậu mà chính phủ nước này đưa ra tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của LHQ về Biến đổi khí hậu (COP26) tại Glasgow, Anh.

Dòng người biểu tình mang những tấm biển ghi chữ “Chúng ta cần thay đổi con người chứ không phải biến đổi khí hậu” và “Báo động đỏ cho nhân loại”.

Trước đó, vào năm 2014, hơn 400 người biểu tình ở Australia đã vục mặt vào cát trên bãi biển Bondi, để lên án chính phủ nước này không đưa biến đổi khí hậu vào nghị trình của hội nghị G20 cuối tuần này.

Báo The Guardian đưa tin, ý kiến rằng Thủ tướng Tony Abbott không giải quyết được vấn đề biến đổi khí hậu đang khiến nhiều người tức giận sau một thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc hôm 12/11 cam kết hạn chế phát thải khí carbon.

"Obama đã sẵn sàng, Tập Cận Bình đã sẵn sàng, mọi người đều đã sẵn sàng, trừ một người", nhà hoạt động Pat Norman, 28 tuổi, xướng lên bằng loa trên bãi biển Sydney. "Tony Abbott" - người biểu tình đáp lời.

Những người bố người mẹ mang theo con nhỏ, học sinh phổ thông và cả những nhân viên còn mặc quần áo công sở đã đào hố trên bờ biển và vục đầu vào trong đó.

Những con đà điểu châu Phi được cho là thường chúi đầu vào cát để tránh né nguy hiểm. Các nhà nghiên cứu chim cho rằng, loài vật châu Phi này không làm như vậy nhưng điều đó cũng không làm người biểu tình dao động.

Hồi năm 2009, Thủ tướng Abbott gọi khoa học về biến đổi khí hậu chỉ là "chuyện tào lao" và cho rằng than đá là "tốt cho nhân loại". Australia đã bỏ đánh thuế về khí thải nhà kính hồi tháng 7 và là nước duy nhất đảo ngược hành động về biến đổi khí hậu.

Justin Field, 36 tuổi, một cựu sĩ quan tình báo quân sự hiện đang giữ một ghế tại Quốc hội cho Đảng Xanh, nói rằng Australia phải hành động. "Để tụt lại quá xa so với phần còn lại của thế giới phát triển là cản trở đất nước Australia tiến bộ".